Kuran'da Cahiliye İle İlgili Ayetler ve Hadisler

Kur’an-ı Kerim’de Cahiliye

Ayet-i kerimelere göre, Araplar Cahiliye Dönemi’nde atalarından duydukları gibi ya da zanni bilgilere dayanarak hareket ediyorlardı. Bu nedenle gerek günlük yaşantılarında gerekse ibadet amacıyla Kabe’yi tavaf ederken giyim kuşamları farklıydı. Kendi kabilelerinden olmayanlara üstünlük taslıyorlardı. Tüm bunlar, onların sosyal statülerinde farklılıklar meydana getiriyor, toplum içinde zengin-fakir, güçlü-güçsüz gibi sınıf ayrımlarına sebep oluyordu. Arapların bu durumu Kur’an-ı Kerim’de "cahiliye" kelimesiyle anlatılır. Kur’an-ı Kerim de “Onların çoğu sadece zanna uyuyor. Oysa zan hiçbir şekilde gerçek ve kesin bilginin yerini tutamaz. Allah yaptıklarınızı çok iyi bilmektedir!” (Yûnus suresi, 36. ayet)

Hadis-i Şeriflerde Cahiliye

Hz. Peygamber’in (s.a.v.) ashabı, cahiliye kelimesini kullandıklarında, Kur’an-ı Kerim’in nazil olmaya başladığı miladi 610 yılından önceki dönemi kastediyorlardı. Onlar İslam’a girip, Müslüman olduktan sonra bu devirle ilgili hatıralarını, inançlarını, tutum ve davranışlarını çoğunlukla cahiliye kelimesini kullanarak “Yâ Resulallah! Biz Cahiliye Dönemi’nde şöyle yapardık, şöyle inanırdık.” şeklinde dile getirirlerdi. (bk. Müslim, Mesacid, 33; Ebu Dâvûd, Salat, 171)

Bir gün sahabeden Ebu Zer (r.a.) ile Bilal-i Habeşi (r.a.) arasında bir tartışma çıkar. Ebu Zer (r.a.) tartışma sırasında Bilal’e (r.a.) “kara kadının oğlu’’ diye hitap eder. Hz. Bilal (r.a.), Ebu Zer’i (r.a.) Resulullah’a (s.a.v.) şikayet eder. Resulullah (s.a.v.) Ebu Zer’e, “Muhakkak sende Cahiliye’den bir şeyler kalmış.’’ buyurur. Bunun üzerine Ebu Zer (r.a.), Bilal’den (r.a.) özür diler. (. bk. Buhârî, İman, 22.)

Bu nedenle olumsuz bir söz ya da davranış Hz. Peygamber (s.a.v.) tarafından cahiliye ahlakından bir ahlak olarak tanımlanmıştır. Hz. Peygamber (s.a.v.), “Dört şey vardır ki, cahiliye ehlinin amellerindendir. Bunlar soyuyla övünülmesi, başkalarının soyuna dil uzatılması, yıldızlardan yağmur istenmesi ve ölen kimselerin arkasından bağıra çağıra ağlanması.” buyurmuştur. (Müslim, Cenâiz, 29.)

Hz. Peygamber (s.a.v.) ashabını ve ümmetini Cahiliye Dönemi’nin uygulamaları konusunda uyarmış, cahiliye anlayışının bitmeyeceğini, bundan sakınılması gerektiğini bildirmiştir. Hz. Peygamber (s.a.v.) toplumda inanç, ibadet, ahlak ve sosyal konularda değişim yaparken Kur’an-ı Kerim’in ölçülerini esas almış; söz, davranış ve uygulamalarıyla örnek olmuş, insanları cehaletten kurtarmak için büyük çaba harcamıştır.