Vehhabiler nedir? Vehhabilerin bağlandığı mezhebin yayılmasında Necid’in kuvvetli emirlerinden Deriye şeyhi Muhammed bin Suud önemli rol oynadı. Muhammed bin Suud ölünce yerine oğlu Abdülaziz geçti. Onun devrinde Vehhabiye bütün Arap yarımadasına yayıldı. Sünni ulemadan birçok kimse öldürüldü. Muhammed bin Abdülvehhab’ın teşvikiyle Abdülaziz, halifeliğini ilân etti. Vehhabî mezhebinden olmayan müslümanlar, durumu Bağdat valisi Süleyman Paşaya bildirdiler. Mekke şerifi Galib, kardeşini, Vehhabîleri dağıtmakla görevlendirdi; kendisi de Deriye’yi kuşattı, fakat alamadı (1792). Vehhabiler, Kerbelâ’ya saldırınca İran şahı Bağdat’a yürüyeceğini bildirdi (1802). Taif kalesini alan Vehhabiler, bütün halkı öldürdüler; dini, tarihi ve edebi eserleri parçaladılar. Kur’an’a hakaret ettiler. Din büyüklerinin mezarlarını yıktılar. Abdülaziz’in oğlu Suud, Mekke’ye girerek İslâm büyüklerinin mezarlarını yıktırdı. Cidde’ye yürüdü; fakat Cidde valisi Şerif Paşa ve Şerif Galib’in kuvvetlerine yenildi. 1803’te Abdülaziz, bir şii tarafından öldürülünce, yerine oğlu Suud geçti. Suud, oğlu Abdullah’ı ordularının kumandanlığına getirdi. Abdullah, Bağdat ve Umman’a seferler yaptı. Hac mevsiminden sonra Medine’yi kuşattı. Medinelilere Vehhabiyenin esaslarını kabul ederlerse aman vereceğini bildirdi. Suud bin Abdülaziz, kendini Necid hükümdarı ilân etti. Yemen halkından, Vehhabiyeyi kabul etmelerini istedi; Yemen kadısı bu teklifi reddetti. Vehhabiyeyi kâfirlik olarak ilân etti. Suud da buna karşılık, Medine’deki bütün ashab mezarlarını yıktırdı; yalnız Hz. Muhammed’in mezarına dokunmadı. Mısır valisi Mehmed Ali Paşaya, Mekke ve Medine’yi, ele geçiren ve hac yolunu kapayan vehhabîleri sindirme görevi ver ita i. Mehmed Ali Paşa, oğlu Tosun Paşayı Cidde valisi tayin ederek bir ordu ile Medine’ye gönderdi. Tosun Paşa yenilgiye uğradı. Suud ölünce, yerine oğlu Abdullah bin Suud geçti. Mehmed Ali Paşanın oğlu İbrahim Paşa Medine’ye, oradan Deriye’ye geldi ve kaleyi kuşattı (1816). Deriye alındı (1818). Abdullah esir edildi. Mekke ve Medine’de Vehhabilerin yağmaladığı mallar ele geçirildi. Abdullah, oğulları ve ilerigelen adamlarıyla birlikte İstanbul’a gönderilerek idam edildi. Osmanlılar Hicaz’dan çekilince vehhabi emiri Abdülaziz, Şerif Hüseyin’i ülkeden çıkardı; Mekke, Medine ve Cidde’yi alarak Necid-Hicaz krallığını kurdu (1923). Bugünkü Suudi Arabistan kralları onun soyundan gelir.
