Soru Tezhip Sanatı Nedir? Nasıl Yapılır? Nerelerde Kullanılır?

Konusu 'Eğitim Konuları' forumundadır ve Lasey tarafından 22 Ocak 2019 başlatılmıştır.

  1. Lasey

    Lasey Admin

    Tezhip süsleme sanatı nedir?

    Saray kökenli bir sanat olan ve Osmanlı döneminde altın yıllarını yaşayan tezhip, hat ve minyatür gibi sanatların kenar süslemesi olarak doğar. Ancak o kadar incelikli ve zaritir ki, kaçınılmaz olarak başlı başına bir süsleme sanatı olarak itibar ve kabul görür. Mazisi Orta Asya’ya dayanan tezhip, Anadolu topraklarına taşınan en köklü sanat dallarından biridir.
    Tezhip süsleme sanatı nedir?Teknik olarak el yazması kitapların süsleme tekniğine verilen isim olan tezhip, hat, minyatür ve fermanların kenar süslemesi olur. Hatta hattın elbisesi olarak nitelendirilir. Kökeni Arapça “zehep”, yani altın olan tezhip, altınlamak anlamına gelir. Ortaya çıkışı doğadaki bitki ve hayvanları yorumlamak olan tezhip, İslamiyet’in kabulünden bu yana süregelir ve kurallarına sakı sıkıya bağlıdır.

    tezhip-süsleme-sanatı-nedir.

    Türk tezhip sanatının süsleme unsurları

    Orta Asya’da, 8.ve 9.yüzyıllarda duvar resimleriyle başlayan tezhip sanatı, daha sonra kullanılan motiler olan levha, albüm, tuğra, ferman, hilye-i şerif ve Kuran-ı Kerim’in dini ve sivil el yazmalarını süsler. Saray nakkaşhanelerinde uygulanan tezhip usta nakkaşların ve müzehhiplerin ellerinde gelişip güzelleşir.

    Tezhip süsleme sanatı nedir?Bilinen odur ki, el yazması kitapların en önemli süslemeleri, “Zahriye” adı verilen takdim sayfasında yer alır. Kitabın adı, yazarı, sunulduğu kişinin belirtildiği ve kime ait olduğunu gösteren temellük kitabesinin yer aldığı başlangıç sayfası tezhiplidir. Ardından genellikle çit sayfa olarak gelen “Serlevha” sayfalarında metinler başlar. Bu sayfalarda bazen metinlerin çevresinde, bazen de sayfanın üst kısmında taç şeklinde tezhip süslemeler bulunur. Sayfa aralarında hizip, secde, vakıf, cüz ve aşer güllerinin yer aldığı rozet şekilli tezhipler yer alır. Bitiş sayfası olan “Hatime”, el yazması bir kitapta süslenen son yerdir; burada eserin hattatının adı ve yazılış tarihi bulunur. Tezhipler sona doğru daha haitir. Sonuçta her el yazması kitabın değerini belirleyen ölçülerden biri tezhibin malzemesi ve kalitesi ile ustanın yeteneği olur.

    Türk süsleme sanatı tezhip

    Kökleri orta Asya motileri ile beslenen tezhip, İslam’ın kabulüyle gelişir, çeşitlenir ve İslam dininin getirdiği kurallarla güçlenir. İslam’ın getirdiği kurallar gereği resim yapmak zorlaşınca, tezhip sanatçıları dini inanışlara dayanarak doğayı yorumlayıp stilize motiler üretirler. Sanatın İslam ile bütünleştiği dönemde, Orta Asya kökenli hatai, penç, gonca, yaprak, münhani, rumi, bulut gibi özüne sadık kalınarak hala kullanılan bu motiler zamanın temel taşlarını oluşturur. 17.yüzyıldan sonra batıya açılan dönemde, Barok, Rokoko gibi tarzlardan etkilenen tezhip, klasik dönemin sadeliğindeki ihtişamı ve uyumu yakalayamaz. Kurallı motilerin dışında kalan döneminde ise tezhip tek tek resmedilen çiçekler ve “Şükufe” adı verilen çiçek buketleriyle gelişecektir. Laleler, karaniller, güller, süsenler, nergisler bu dönemin ardından gelen ve süslemeye konu olan çiçek formlarıdır.

    Tezhip süsleme sanatı hakkında bilgiler

    Altın, adının kökeni gibi tezhibin her şeyidir. Tezhipte kullanılan ana malzeme olmasının yanı sıra, altın yapım tekniklerinin de belirleyicisi olur. Esas uygulamadan önce eskiz kağıtlarına çizilen desenler kağıtlara geçirildikten sonra, fırçayla zemine sürülen ilk darbeler altın yaldızlardır. Desenler renklendirildikten sonra ince kıl fırçalarla kontürlenir. Zemin renklerinin uygulanmasının ardından motilere gölge çalışması uygulanır.


    Desenlerin ve motilerin küçük ölçekte yapıldığı bu uygulamaya “tezhip”, daha büyük ebatta çizilen desenlerin ezilmiş altınla sulandırılarak yapıldığı tekniğe “halkar” denir. Halkar tekniğinde desenler yine altınla kontürlenir. Eğer kontür altın yerine renkli uygulanırsa adına “şikaf ” denilir. Klasik uygulamalardan çağdaş yorumlara kadar geniş yelpazede eserler verilen tezhip, halen itibarlı, benzersiz ve değerli bir sanat koludur.