Sultan Mehmed Reşad 02 Kasım 1844 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi. Babası Sultan 1. Abdülmecid, annesi ise Gülcemal Kadın Efendi'dir. Annesi Çerkezdir. Çocukluğu, padişah olan babasının yanında geçti. Eğitim ve öğrenimine gereken önem gösterildi. Sultan Mehmed Reşad, amcası Sultan Abdülaziz döneminde kolay bir şehzadelik yapmasına rağmen ağabeyi Sultan 2. Abdülhamid döneminde sarayda hapis hayatı yaşadı. Veliaht olduğu için sürekli kontrol altında tutuluyordu. Sultan Mehmed Reşad günlerini haremde geçirir, kitap ve şiir okurdu. Sultan 5. Mehmed Reşad, İttihat ve Terakki partisinin desteğiyle tahta çıktığında 65 yaşındaydı. Sultan 2. Abdülhamid'in padişahlığı sırasında devlet işleriyle yeterince ilgilenmemişti. Padişahlığı esnasında yönetim daha fazla İttihat ve Terakki partisinin ileri gelenlerinden Enver Paşa, Talat Paşa ve Cemal Paşa'nın eline geçmişti.