Şeyh Sait Ayaklanması Özet Cumhuriyetin ilk yıllarında Doğu Anadolu Bölgesi'nde ayaklanma. Piran Elazığ köyünde Saklanan suçluları aramaya gelen bir jandarma teğmeni komutasındaki birliklere Şeyh Sait'in buyruğuyla ateş açılmasıyla başlayan (1 Şubat 1925) ayaklanma, hızla Genç Elazığ ve Diyarbakır yörelerine yayıldı. Önceleri Ali Fethi (Okyar) Bey başkanlığındaki hükumet tarafından önemsenmediyse de, ayaklanmacıların Varto'yu elegeçirmeleri, Şeyh Sait'in de yaklaşık 5 000 kişilik bir kuvvetle Diyarbakır'a yürümesi üstüne, Ali Fethi bey hükumetinin istifa etmesinden sonra başbakanlığa getirilen İsmet (inönü) paşa başkanlığındaki hükümet, Doğu'da bölgesel seferberlik kararı alarak, orduyu, ayaklanmayı bastırmakla görevlendirdi. 9 Mart'ta Diyarbakır'a ulaşan hükümet kuvvetleri, ayaklanmacılrın eline geçen yerleri (Hani, Muş, Varto, vb.) geri alıp, Şeyh Sait ve yakın adamlarını Varto'nun güneyindeki Carpuh köprüsünde sıkıştırarak yakladılar (15 Nisan). Kurulan İstiklal mahkemeleri'nden yargılanan Şeyh Sait ve 47 adamı ile ingilizlerin de desteklemiş oldukları ayaklanmayı perde arkasından yönetmiş olan kürdistan teali cemiyeti başkanı Şeyh Abdülkadir ve 5 arkadaşı idam edildiler.
