Biyografi Sahabe Enes b. Malik

Enes Bin Malik r.a Kimdir ?


Enes b. Malik Radıyallahu anh hicretten on yıl önce Medine’de dünyaya geldi. Ailesi şehrin iki köklü Arap kabilesinden olan Hazrec’in Neccaroğulları koluna mensuptur. Ebu Hamza lakabıyla meşhur olup,
Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam'e yaklaşık 10 yıl hizmet etmesi sebebiyle “Hadimü'n-Nebi”olarak da tanınmıştır. Kaynaklarda Enes radıyallahu anh’in babası Malik b. Nadr’ın Müslüman olmadığı, üstelik eşi Ümmü Süleym Sehle bint Milhan Radıyallahu anh başta olmak üzere pek çok akrabasının İslam’a girmesine tepki olarak Medine’yi terk edip Şam’a gittiği ve burada öldüğü rivayetleri bulunmaktadır. Ayrıca babasının hicretten önce vefat ettiğine dair bilgiler de mevcuttur. Buna karşılık Enes’in annesinden başka kardeşi Bera b. Malik Radıyallahu anh, teyzesi Ümmü Haram Radıyallahu anh, amcası Enesb. Nadr Radıyallahu anh ve üvey babası Ebu Talha Radıyallahu anh İslam’a dahil olmuşlardır.

Enes b. Malik Radıyallahu anh Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in Mekke’den Medine’ye hicreti esnasında on yaşında bir çocuktu. Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in Medine’ye gelişinde buradaki Müslümanlar arasında meydana gelen heyecan ve coşkuyu şöyle anlatır: “Medine’nin çocukları ‘Muhammed geldi, Muhammed geldi!’ diye bağırıyorlardı. Ben de onlarla birlikte koşmaya ve bağırmaya başladım. Nihayet Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam Ebu Bekir Radıyallahu anh ile birlikte geldiler. Biz onları gördükten sonra adamın biri bizi şehre gönderdi. Bize “Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’ın geldiğini haber verin” diye tenbih etti. Hemen koştuk ve Müslümanlara haber verdik. Ensardan 500 kişi onları karşılamaya çıktılar.” Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in , Medine’ye geldikten sonra bütün Ensar kendisine hizmet etmek hususunda yarışıyorlardı. Enes b. Malik Radıyallahu anh’ın annesinin bu yarışta yapabilecek veya verebilecek hiçbir şeyi yoktu. Bundan dolayı hemen Enes radıyallahu anh’i elinden tutarak Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in huzuruna çıktı: “Ya Rasulullah, ben fakir bir kimseyim. Sizlere yardım edecek bir şeyim yok. Bu oğlumdur, yardım etmek ve hizmetinizde bulunmak üzere sizlere bırakıyorum. Onu kabul ediniz” dedi. Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in bu talebi kırmadı.

Enes b. Malik Radıyallahu anh bu andan itibaren Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in vefatına kadar 10 yıl boyunca hizmetinde bulundu.


Enes b. Malik Radıyallahu anh, Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’i çok sever, ona hizmet etmekten büyük bir onur ve huzur duyardı. Sabahları herkesten önce kalkar, peygamber mescidine giderek Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in buradaki ihtiyaçlarını karşılardı. Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam şayet oruca niyetlenecekse sahur yemeğini hazırlar ve sahurdan sonra da onunla birlikte sabah namazını kılardı. Enes Radıyallahu anh, Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in hizmetine girdikten sonra her gün sabah namazlarını onunla birlikte eda etmiştir. Enes Radıyallahu anh Bedir, Uhud ve Hendek savaşlarına yaşının küçük olması sebebiyle iştirak edemedi. Bununla birlikte Bedir gazvesinde savaş alanında bulunmuş, çarpışmalar esnasında mücahitlere yardımcı olmuş, bu arada Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in hizmetini de aksatmamıştır. Daha sonrada Hudeybiye Antlaşması, Hayber Seferi, Umretü’I-Kazâ, Mekke’nin Fethi, Huneyn Gazvesi, Tâif Muhasarası ve Veda Haccında Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in’ en yakınında yer almıştır. Enes b. Malik Radıyallahu anh, Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’in vefatından sonra halife seçilen Hz. Ebû Bekir Radıyallahu anh tarafından Bahreyn’e zekât memuru olarak görevlendirildi. Hz. Ömer Radıyallahu anh’ın halifeliği döneminde ise Basra’da Müslümanlara ilim öğretmekle meşgul oldu. Hz. Ömer Radıyallahu anh’in ashabın ileri gelenlerinden teşekkül ettirdiği istişare meclisinin üyeleri arasında yer aldı. Kısa bir süreliğine Şam’a giden Enes Radıyallahu anh daha sonra geri dönerek Basra’daki hizmetlerini devam ettirdi. Hz. Ömer Radıyallahu anh’in halifeliği döneminde gerçekleşen fetih hareketlerine iştirak etti ve Tüster’in fethinde hazır bulundu. Fetihten sonra da elde edilen ganimet mallarının Medine’ye getirilmesi vazifesini üstlendi. Hz. Osman Radıyallahu anh’ın halifeliği esnasında başlayan ve daha sonra etkisini artırarak devam ettiren siyasi hadiselerden ve politik kamplaşmalardan uzak kalmayı başaran Enes b. Malik Radıyallahu anh, bu süreçte sadece Abdullah b. Zübeyr Radıyallahu anh’ın halifeliği zamanında 40 gün süreyle Basra valiliğinde bulundu. Bunun ardından tekrar ilim ve öğretim hayatına döndü.

Hayatının bütün yönlerini Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’i örnek alarak şekillendirmeye çalışan Enes b. Malik Radıyallahu anh, bunu büyük oranda başarmıştır. Nitekim büyük hadis ravisi Ebû Hüreyre Radıyallahu anh, onun kıldığı namazın Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’ın namazına çok benzediğine şahitlik eder. Enes b. Malik Radıyallahu anh’ın diğer bir özelliği ise çok hadis rivayet etmiş olmasıdır. Bu sebeple çok hadis rivayet ettikleri için “müksirun” diye zikredilen yedi sahabeden biri kabul edilir. Tekrarlarıyla birlikte 2286'yi bulan hadis rivayetleri sebebiyle Enes Radıyallahu anh, müksirun arasında da üçüncü sırada yer alır. Onun rivayetlerinin 168 adedi iki mühim hadis kaynağı Buhari ve Müslim’de ortak yer alır. Buhari ayrıca 80, Müslim de 90 kadar Enes b. Malik rivayetine yer vermiştir. Doğrudan Hz. Muhammed Aleyhissalatu vesselam’den aldığı hadisler yanında Ebû Bekir Radıyallahu anh, Ömer Radıyallahu anh, Osman Radıyallahu anh, Fâtıma Radıyallahu anh, Muâz b. Cebel Radıyallahu anh, Üseyd b. Hudayr Radıyallahu anh, Ebû Zer el-Gıfârî Radıyallahu anh, annesi Ümmü Süleym Radıyallahu anh, teyzesi Ümmü Haram bint. MilhânRadıyallahu anh, teyzesinin kocası Ubâde b. Sâmit Radıyallahu anh, üvey babası Ebû Talha Radıyallahu anh gibi sahabelerden de hadis öğrenen Enes b. Malik Radıyallahu anh; Hasan-ı Basri, İbn Sirin, Şa’bi, Ebû Kılâbe el-Cermi, Mekhûl b. Ebû Müslim, Ömer b. Abdülaziz, Zühri, Katade b. Diame, Ebû Amr b. Ala gibi ünlü şahsiyetlere hadis hocalığı yapmıştır. Aşağıda Enes b. Malik Radıyallahu anh’den rivayet edilen hadislerden bir demet sunulmuştur:

" Zâlime yardım, onu zulmünden alıkoymaktır."

"Kişi sevdiği ile beraberdir."

"Küçüklerimize şefkat, büyüklerimize saygı göstermeyen bizden değildir."

" Bir genç, yaşlı birisine hürmet ederse, yaşlandığında Allah da ona hürmet gösterecek insanlar yaratır."

" Kimin düşüncesi âhiret olursa, Allah ona gönül zenginliği verir, işlerini kolaylaştırır. İstemediği halde dünya nimetleri de verilir. Kim ahireti unutup sadece dünyayı düşünürse, Allah da fakirliği onun gözleri önüne diker, işlerini darmadağın eder. Dünyada ise ancak kendisine takdir edilen kadar verilir."

"Allah bir kulunun iyiliğini istediği zaman, cezasını belâ ve musibetlere maruz bırakarak dünyada verir. (Böylece günahlardan arındırır.) Onun kötülüğünü istediğinde de, günahlarının cezasını dünyada vermez, tehir eder. Tâ ki, kıyamet gününde daha şiddetli çeksin."

" İçinizden biri bir felakete uğraması yüzünden ölümü temenni etmesin. Ölümü dileyecek hale gelenler şöyle desinler: 'Ya Rab, hayat hakkımızda hayırlı olduğu müddetçe bizi yaşat. Hayat hakkımızda hayırlı olmadığı anda da ruhumuzu kabzet."