Biyografi Şah İsmail Kimdir Hakkında Bilgi

Şah İsmail Kimdir?


İran'da Safevi devletinin kurucusu (Erdebil 1486/1487 Serab, Azerbaycan 1524). Uzun hasan'ın damadı olan Şah İsmail (İsmail Safevi de denir), babası Şeyh Haydar'ın Şirvan hükümdarı Ferruh Yesar ve müttfiki Akkoyunlu hükümdarı Yakup Bey'le yaptığı savaşta ölmesi (1488) üstüne, kardeşleriyle birlikte Şiraz'da Istahr kalesine kapatıldı. Akkoyunlu tahtına çıkan Rüstem Bey tarafından öldürülmesi üstüne, müritleri tarafından Geylan hükümdarı Mirza Ali'nin yanına kaçırıldı. Rüstem Bey'in öldürülmesinden (1497) sonra, çevresine topladığı yedi Türk oymağından müritleriyle Erdebil bölgesini ele geçirip (1500), babasının öcünü almak için Şivan hükümdarı Ferruh Yesari'ye saldırdı ve yapılan savaşta onu yenerek idam ettirdi. Bakü'yü alarak, Akkoyunlu hükümdarı Elvend Mirza'yı Nahçivan dolaylarında yenip (1502), Tebriz'e girerek tac giydi ve şah unvanını aldı.

1503'te, Sultan Yakubûn oğlu Murat Bey'i yenip, peşine düşerek Şiraz'ı ele geçirdi (1504). Kazerun, Firuzkuh, Yezd, Isfahan ve Kazvin'i (1505) ele geçirip, Dulkadıroğlu Alaüddevle'yi yenerek Erciş, Ahlat, Bitlis, Harput ve Diyarbakır'ı aldı. Elbistan bölgesine kadar ilerledikten sonra, Irak'a yönelerek Bağdat'ı direnmeyle karşılamaksızın ele geçirdi (1508-1509). Güçlenmesinden ürken Özbek hanı Muhammet Şeybani'nin üstüne yürüyerek, Merv dolaylarında, Murgab suyu yakınında yendi ve öldürttü (1509). Anadolu'ya adamlarını göndererek alevileri örgütlemeye ve yoğun bir şii propagandası yaptırmaya girişti: Osmanlı şehzadeleri arasındaki taht çekişmesinden yararlanarak Anadolu'ya gönderdiği Nur Ali Halife, Tokat'a girerek Şah İsmail adına hutbe okuttu; yandaşlarından Şahkulu'nun başlattığı ayaklanma (Bk. Şahkulu Ayaklanması) güçlükle bastırıldı. Yavuz Sultan Selim'in şehzadeler arasındaki çekişmeyi kazanarak tahta çıkmasından (1512) sonra, Anadolu'daki Şah İsmail yandaşlarının çoğunu öldürtmesi ve İran'a sefer açması üstüne, 25 Ağustos 1514'te Çaldıran'da yapılan savaşta ağır bir yenilgiye uğradı ve eşini, tahtını bırakarak kaçmak zorunda kaldı. Tebriz'e giren Yavuz Sultan Selim'in 15 Eylül 1514'te kentten ayrılmasından sonra, kentten ayrılmasından sonra, kente döndüyse de, kendini içkiye verdi ve Azerbaycan'da öldü. Hayatı mahlasıyla Türkçe tasavvuf şiirleri yazmış olan Şah İsmail'in, bir Divan'ı, bir Nasihatname'si ve Aşık ve Maşuk adı altında toplanmış gazelleri vardır