Biyografi Sadreddin Konevi Hazretleri Kimdir? Düşünceleri ve Eserleri

Sadrettin Konevi

Türk mutasavvıfı (Malatya 1210-Konya 1274). Anadolu Selçukluları döneminde önemli görevlere getirilen lshak adlı bir Türkün oğlu olduğu, babası Ölünce üvey babası Muhittin Arabi tarafından büyütüldüğü sanılan Sadrettin Konevi ( Şeyh-i Kebı'rde denir), gene kesin olmayan bilgilere göre Şam’a giderek, ünlü mutasavvıflardan Evhadettin Kirmani ’den ders aldı. Uzun süre Şahabettin Sühreverdi'nin düşüncelerini benimseyip, özellikle Muhittin Arabi’nin etkisinde kaldı. Görüşlerinin tümünü Allah ile evren ve Allah ile insan üstüne dayandırıp, evreni dolduran varlık türleri arasındaki ilişkileri ve kuralları Allah’a bağladı.

Sadrettin Konevi ’nin felsefe anlayışında temel varlık Allah’tır. Bütün varlık türleri Allah’tan gelir. Evreni yaratan (halik) Allah’tır; ama yaratan ile yaratılan (mahluk) ayrı değil, çokluk (kesret) görünüşündedir; çünkü aralarında birlik (vahdet) vardır: Allah, bütün evreni, içinde yer alan varlık türleriyle birlikte kuşatır Her insan Allah'ı kendi düşünce ve anlayış yeteneğine göre değerlendirir. insan Allah’ a düşünce yoluyla ulaşır; daha sonra, düşüncelerine somut ve nesnel dayanaklar arar. Bu evrede Önemli olan, Allah kavramının kesinlik kazanması aydınlığa ve açık seçik bir tanıma kavuşmasıdır. Allah, yaratıcı bir güç kaynağıdır. Bütün evrenin ve varlık türlerinin özüdür. Allah dışında hiçbir nesnenin varlık niteliği olamaz. Bütün varlıklar Allah’tan gelir, Allah’a döner:Ölüm, yok oluş değil, geldiği kaynağa, ölümsüz öze dönüştür. Çokluğu (kesret) yorumlama yoluyla da, birtakım nitelikler mal etmekle de Allah kavranılamaz; Allah, bir varlığın ışığıdır (nurülvücut). Nur, bütün evreni içine alan, sonsuz ve sınırsız bir görünüştür ve insan, Allah’ın yalnızca görünüş alanına ilişkin yanını görür; oysa ”hakikat” bu görünüşte değil, arkasında gizli olan öz’dedir. Öz’e ne akıl yoluyla, ne de basamak basamak artırılan bilgi yoluyla ulaşılabilir: Allah, insan için bir “bilinemez”dir.

Sadrettin Konevi’nin görüşlerinin temel dayanağı Kur’an ve hadislerdir; ama, gördüğü eğitimin ve Muhittin Arabi’nin etkisiyla bazı tasavvuf inançlarına da görüşleri arasında yer vermiştir.

Farabi’nin ve lbni Sina’nın yer yer derin etkilerine rastlanmasına karşın, Sadrettin Konevi, bir yerden son-ra felsefe ile tasavvufu birleştirmeye çalışmıştır. Düşün-ce anlayışında tek kavrayıcı güç, belirli kurallara, genel geçerlik taşıyan ilkelere bağlanma gereğinde olan akıl değil, sezgidir; çünkü akıl sınırlıdır; sezgiyse sınırsızdır ve derin bir duyuştan kaynaklanır. Dolayısıyla Sadrettın Konevi'nin düşünce anlayışında akla dayanan felsefeye yer yoktur; bu bakımdan, etkisi daha çok muatasavvıflar ve mevleviler arasında görülür.

Başlıca yapıtları: İcaz til-Beyan (Açıklamanın Akla Durgunluk Verişi), Nefahat ül-İlahiye (Tanrısal Esinti-ler), Tabsırat u’l-Müntehıit (Görüş Göçünün Son devresi), Şerhü Hadis ill-Erbain (Kırk Hadis Yorumu), Miftahıl Cemi iI-Gayb (Gaybın Bütününü Açan Anahtar.)