Osmanlı'nın asıl kurucusu teşkilatçılığı ile öne çıkan Orhan Gazi miydi?

Osmanlı’nın asıl kurucusu teşkilatçılığıyla öne çıkan Orhan Gazi miydi?

Pek çok tarihçiye göre Osmanlı Beyliği asıl teşkilatlanmasını Orhan Gazi devrinde (ö.1362) tamamladı. Bir devletin varlığı için gerekli olan idarî, askerî, sosyal müesseselerin kurulup teşkilatlandırılması Orhan Gazi devrinde gerçekleşti. Osman Gazi’nin zamanında “aşiretten beyliğe”, oğlu Orhan Gazi devrinde “beylikten devlete” geçiş süreci tamamlandı.

Osmanlı idarî sistemi ilk defa Orhan Gazi zamanında teşkilatlı bir şekilde tesis edildi. Anadolu Selçuklu ile İlhanlı devlet teşkilatları esas alınarak bir hükümet mekanizması (Divan teşkilatı) kuruldu. Padişahın başkanlığında toplanan ve sınırların genişlemesine paralel olarak üye sayısı artan “Divan-ı Hümayun”, devletin en yüksek idarî, adlî ve siyasî makamıydı.

Orhan Gazi devrinde Alaeddin Paşa, Osmanlı’nın ilk veziri oldu. Paşa unvanını taşıyan vezirler, devletin bütün işlerinde padişaha yardımcı olmaya başladılar. İdarî ve adlî işler için kadılar, asayiş ve askerlikle ilgili işler için de subaşılar tayin edildi. Bursa’nın fethinden sonra şehri Osmanlı Beyliği’nin başkenti haline getiren Orhan Gazi, kadılık makamına getirdiği Çandarlı Kara Halil ve Vezir Alaeddin Paşa’nın tavsiyesiyle en önemli bağımsızlık alameti sayılan sikke (akçe) bastırdı.

Sınırların genişlemesine ve Rumeli fetihlerinin başlamasına paralel olarak iskan siyaseti uygulandı ve imar faaliyetlerine önem verildi. İlmî ve sosyal müesseseler, tekke ve zaviyeler kuruldu. İznik’te ilk Osmanlı medresesi açıldı. Türkçenin resmî dil olarak kullanılmaya, idarî ve hukukî belgelerin Türkçe yazılmaya başlanması da aynı dönemde oldu.


Osmanlı Devleti’nde ilk fetihleri yapanlar atlı aşiret kuvvetleriydi. Bunlar uzun süre muhasara hizmetinde bulanamadıkları için kale ve şehirlerin fethinde aksamalar yaşanıyordu. Bu yüzden Orhan Gazi, Bursa’nın fethinden sonra askerî teşkilatta çok köklü yenilikler yaptı. Türk kökenli gençlerden daimî ve esaslı bir “Yaya ordusu” kuruldu. Askerî birliklerde onluk sistem tatbik edilmeye başlandı. Askerî teşkilatta yapılan düzenlemelerle yine süvarilerden meydana gelen “Müsellem ordusu” kuruldu.

Asıl teşkilatlandırılması Murad Hüdavendigar devrinde gerçekleştirilen ve tarihimizde “Yeniçeri” adıyla bilinen askerî birliğin teşekkülü için ilk adımlar askerî bir deha olan Orhan Gazi zamanında atıldı. Rumeli’deki fetih hareketleri geniş bir yelpazede artıp akıncılar ile yaya ve müsellem ordusu ihtiyacı karşılanamayınca, Hristiyan esirlerden devşirilmiş muvazzaf bir ordu kuruldu. Ayrıca himaye edilen Hristiyan halkın arasından, ailelerinin ve kendilerinin rızası dahilinde zeki ve gürbüz gençler devşirme seçilerek orduda istihdam edilmeye başlandı. Askerî sahada yapılan faaliyetler çok geçmeden netice verdi ve Osmanlı’nın fetih hareketleri diğer beylikler üzerinde ciddi tesirler uyandırdı. Karesi Beyliği’nin 1345’te iltihak etmesiyle Osmanlı ilk defa donanma sahibi oldu.