NOKTALAMA İŞARETLERİ 1)NOKTA (.): a)Tamamlanmış cümle sonlarında kullanılır: *Gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu ,ağlardım. *Beni sevmiyordun,bilirdim. b)Kısaltmalardan sonra kullanılır: * vb. *Prof. *Dr. *Cad. *Alm. *Ar. İng. c)Sıra gösteren rakamlardan sonra “-inci” eki yerine kullanılır. *Senin çocuk 1. sınıfta mı okuyor. *Dün 25. yaşıma bastım. d)Tarihlerin yazılışında gün,ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: *21.03.1978 *29.X.1925 e)Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur: *Yarın 08.45’te gideceğim. 2)VİRGÜL (,): a)Yazıda sıralanan eş görevli sözcükler ya da söz gruplarını ayırmada kullanılır: *O kitabı aradım , buldum. *Fırat,Dicle önemli nehirlerimizdendir. *Çalıkuşu’nu ,Huzur’u ,İntibah’ı okudun mu? *Kitabı açtı ,birkaç sayfa çevirdi , yüksek sesle okumaya başladı. *Yakında yine bahar gelecek, ağaçlar çiçek açacak ,kediler damlara çıkacak. b)Anlama güç katmak için tekrarlanan sözler arasına konur: *Oğlunu , kadersiz oğlunu bir daha göğsüne bastı. *Akşam,yine akşam ,yine akşam c)Hitaplardan sonra kullanılır: *Sevgili Kızım, *Değerli Öğretmenim, * Saygıdeğer Müdürüm, d)Yüklemden uzak kalmış özneden sonra konur: *Ahmet Haşim, şiirde anlamın kapalı olmasına ve musikiye önem vermiş bir şairimizdir. *İşte bu adam, Türkiye’yi pislikten kurtaracak tek adamdır. *Tatlılar,kalorisi fazla ;fakat vitamini az besinlerdir. e)Cümlede vurgulanmak istenen ögelerden sonra konur. *Yarın,buraya geleceksin ve bu işi çabucak bitireceksin. f)Anlam karışıklığına meydan vermemek için adlaşmış sıfatlardan sonra kullanılır: *Genç, adama ters ters baktı. *Hırsız, çocuğu kovaladı. *Yaralı, kadının yüzüne bakıyordu. *İhtiyar, adamın suratına tükürdü. g)Bazı cümlelerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: *Oku; adam ol baban gibi ,eşek olma. *Siz de kazançlı çıkmak istiyorsanız benim gibi, hanımları alışverişe gönderin. ğ)Bir addan önce gelen zamirlerden sonra kullanılır: *O, şiiri niçin ezberlememiş? *O ,güzel günlerine yeniden dönebilse. *Bu, kadını bir daha görmemiş. *Şu ,bahçeye dikilecekmiş. h)Arasözlerin başında ve sonunda kullanılır. *Bu büyük komutanı, Atatürk’ü ,saygıyla anıyoruz. *Bu yöre, Sibirya ve çevresi,alabildiğine soğuktur. *Örnek olsun diye, örnek istemez ya, söylüyorum. *Bir kuş, bir çiçek, bir böcek ,ne bileyim ben, her şey onun ilgisini çekiyordu. *Ben de Ankara’da, o güzelim başkentte, beş yıl kaldım. I)Yazıda tırnak içine alınmamış aktarma cümlelerin sonunda tırnak işareti yerine kullanılır: *Minareyi çalan kılıfını hazırlar, diyordu. *Artık sevmeyeceğim,dedi. i)Cümle başında kullanılan “evet,hayır,yok,yoo,peki,tamam,hayhay,olur, haydi,elbette…” gibi sözcüklerden sonra kullanılır: *Hayır, bu işi sevmedim. *Evet, yarın sınavsınız. *Yoo,işte bunu yapamam, dedi. 3.NOKTALI VİRGÜL(: a)Birbirine bağlı olmakla birlikte her biri kendi içinde bağımsız cümlelerin arasında kullanılır.Bu tip cümleler birbirini açıklayan,güçlendiren ,biri diğerine örnek olan cümlelerdir.Bu kullanım özellikle atasözlerinde görülür. *Yer üst üste iki kez sarsıldı; halk korkuyla sokaklara fırladı. *Kısa bir konuşma yaptı; dinleyiciler onu uzun uzun alkışladı. *Horoz ölür; gözü çöplükte kalır. *Yalancının evi yanmış;kimse inanmamış b)Virgülle ayrılmış sözleri ya da söz gruplarını farklı sözlerden ya da söz gruplarından ayırmak için konur. *Sayısal derslerden matematiği,fiziği; sözel derslerden Türkçeyi, coğrafyayı çok seviyorum. *Ahmet Haşim, Cenap Şehabettin sembolist; Tevfik Fikret ,Yahya Kemal parnasyen şairlerdendir. *Erkek çocuklara Ali,Murat,Serhat; kız çocuklarına ise Yeşim,Senem,Serpil adları verilir. c)Ögeleri arasına virgül konmuş sıralı cümleleri ayırmada kullanılır: *Sevinçten, heyecandan içim içime sığmıyor; bağırmak,kahkahalar atmak,ağlamak istiyorum. *At ölür, meydan kalır;yiğit ölür , şan kalır. *Kel ölür , sırma saçlı olur ; kör ölür , badem gözlü olur. d)Önceki cümleye “fakat,oysa ,lakin,ancak,çünkü…” gibi bağlaçlarla bağlanan cümlelerde bağlaçlardan önce kullanılır: *Bu romanı inceledim ;fakat pek beğendiğimi söyleyemem. *Köye sen git;ancak orada çok fazla kalma. *Kazanacağım ;çünkü çok çalışıyorum. NOT: Noktalı virgül, yukarıda sayılan bağlaçlardan önce kullanıldığı gibi bunların yerine de kullanılabilir. *Bugün erken yatmalıyım;yarın sınav var. *İşinle ne kadar küçük olursa olsun ilgilen; hayattaki tek dayanağın odur. *Sıkı giyinin ;dışarısı çok soğuk. e)Öğeler arasında anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: *Murat;Hasan ,Ali ve Osman’dan daha çalışkanmış. *Elma;armut,muz ve üzümden yararlıdır. f)Özneden sonra virgüllerle ayrılan eş görevli sözcükler varsa ,özne noktalı virgülle ayrılır. *1.yeni grubunun en ünlü temsilcilerinden olan Orhan Veli ; dili çok iyi kullanan ,okuyucuyu değişik bir romantizme sürükleyen , güçlü bir şairdir. Not: Noktalı virgülden ve virgülden sonra gelen sözcükler – özel isim değil iseler- küçük harfle başlar.Diğer noktalama işaretlerinden sonra gelen sözcükler büyük harfle başlar. 4.İKİ NOKTA) : a)Bir cümle veya sözcükten sonra yapılacak açıklamalardan önce kullanılır. *Şimdi herkes ona şöyle sesleniyordu:Atmaca Kamil. *Bence bu cinayetin iki nedeni olabilir:Birincisi namus meselesi,ikincisi çıkar kavgasıdır. *Demokrasinin tek dayanağı vardır: O da özgürlüktür. b)Alıntı cümlelerden önce kullanılır. *Bu sanatçının romanla ilgili şu sözünü anmadan geçemeyeceğim:“Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır.” *Hacı Bektaş-ı Veli:“Eline,beline,diline sahip ol.” demiş. b)Öykü ve romanlarda konuşma çizgisinden önce kullanılır: *Süleyman Çavuş: ---- Bırak açma o bahsi ,dedi . Kooperatif katibi kaşlarını çattı: ---- Yoo, böyle deme Süleyman Çavuş. Not:İki noktadan sonra yapılacak açıklama bir cümle niteliğinde değilse küçük harfle başlar. *En çok sevdiğim meyvelerden bazıları şunlardır:muz,elma,portakal… 5.KESME İŞARETİ( ’): a)Özel adlardan sonra gelen çekim eklerini ayırmada kullanılır: *Yakup Kadri’nin Yaban’ı Kurtuluş Savaşı dönemini anlatır. b)Kısaltmalardan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır *KKTC’yi her alanda destekliyoruz. *Yarın ABD’ye gidecek. NOT:Küçük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kelimenin okunuşu;büyük harflerle yapılan kısaltmalara getirilen eklerde kısaltmanın son harfinin okunuşu esas alınır. *kg’dan *PTT’ye NOT:Sonunda nokta bulunan kısaltmalar, kesme işaretiyle ayrılmaz. * vb.leri *mad.si *Alm.dan *İng.yi c)Her türlü rakamdan sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılır. *36’nın ortak bölenleri nelerdir? *Sen 9’uncu sınıfta mı okuyorsun? UYARI: Özel isimler yapım eki aldıklarında kesme işaretiyle ayrılmaz.Yapım ekinden sonra gelen çekim ekleri de ayrılmaz. *Ankaralıdan *Konyalım *Amerikalılar *İslamcı *Aligil NOT:-ler eki –gil yapım ekinin yerini tutarsa kesme işaretiyle ayrılmaz. *Dün Alilere gittim. *Sınıftaki Ali’ler ayağa kalksın. NOT:Özel adlar yerine kullanılan ‘o’ zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz. *Ben onun ne kadar kibirli biri olduğunu bilmez miyim? d)Bazı sözcüklerde anlam karışıklığını önlemek için kullanılır: *Osmanlılarda kadı’nın önemli bir yeri vardır. *Pencereden kar’ı seyrediyorum. e)Seslerin konuşma sırasında ya da şiirde vezin gereği düştüğünü göstermek için kullanılır: *N’apalım *N’eylersin *N’etsin *Vardı m’ola sevdiğim yurduna *Böyle bir adama nasıl güvenirsin? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi) *Seni hiç sevmez olur muyum? (cevap beklemiyor:sözde soru cümlesi) *Bu kitapları ona mı vereceğim? (cevap bekliyor:gerçek soru cümlesi) b)Kuşku duyulan bilgilerin yanına ya da bilinmeyen bilgiler yerine parantez içinde konulur. *Kayıkçı Kul Mustafa (?-1658?) halk edebiyatımızın destan şairlerinden biridir. *Karacaoğlan’ın Güneydoğu Anadolu’da (?) yaşadığını söylüyor. UYARI: İçinde soru sözcüğü olsa bile , bir cümle soru anlamı taşımıyorsa sonuna soru işareti konulmaz. *Neden gittiğini bilmiyoruz. *Bana nasıl çalışacağımı söylemedin.
