Nefis ne demektir? Cenab-ı Hakkın insanı üstün ve şerefli olarak yaratmıştır, kulların geçici dünya hayatında Cenab-ı Hakka karşı olan kulluk görevlerini yerine getirmeleri ve imtihanları kazanmakla mükellef kılmıştır. Bu itibarla insanın dünyadaki asli vazifeside Cenab-ı Hakka ibadet ve taat olmuştur. Cenab-ı Hak ayet-i kerime'de şöyle buyuruyor: "İnsanları ve cinleri ancak bana ibadet etsinler diye yarattım." (Zariyat; 56) Ama insan zamanla bu asli görevlerinden uzaklaşmakta ve günahlara bulaşır. Bunun nedeni ise nefsin kötü istek ve arzularına tabi olmaktır. Nefis iki anlamdadır; Birincisi: İnsanın içinde gazap ve şehvet kuvvetleriyle Cenab-ı Hakkın emir ve yasaklarının dışında hareket etmek isteyen ve sürekli olarak kötülüğü tavsiye eden, sahibini günaha meylettirmeye çalışan hayvani ruhtur. Hz. Muhammet (s.a.v) hadis-ı Şerifte şöyle buyurur: "Sizin en büyük düşmanınız, iki yanınız arasında bulunan nefsinizdir.” (Beyhâki) İkincisi; Cenab-ı Hakkın emir ve yasaklarını dinleyerek Ceban-ı Hakkın razı etmeye çalışmasıdır, bunun için Cenab-ı Allah ayet-i kerimede şöyle buyurur; “Ey huzur içinde olan nefis! sen Rabbinden razı, Rabbin senden razı olarak Rabbine dön.” (Fecr; 27-28) Birinci anlamdaki nefsin insana iyilikte bulunması düşünülemez. Onun için insan nefsi hastalıklarını yok ederek nefsini Cenab-ı Allah'ın övdüğü ikinci anlamdaki nefs durumuna getirmeye çalışması gerekmektedir. Ceanb-ı Allah nefsi yarattığı zaman ona; -Sen kimsin, ben kimim? diye sormuş nefs bu soruya; -Sen sensin, bende benim! diyerek isyanını belirtmiştir. Cenab-ı Allah nefsi bin sene cehennemde yaktıktan sonra yine; -Sen kimsin, ben kimim? diye sormuş. Nefs yine isyanında ısrar etmiş ve : -Sen sensin bende benim! diye cevap vermiş, Cenab-ı Allah nefsi bin sene yine cehennemde yakmış yine aynı cevabı vermiş, nihayet nefsi üç gün aç bıraktıktan sonra; -Sen kimsin ben kimim? diye sormuş, o zaman nefs:-Sen beni yaratansın. Bende senin aciz bir kulunum! cevabını vermiş. Cenab-ı Allah ruh'u yarattığında; -Sen kimsin ben kimim? diye sorduğunda, ruh tereddüt etmeden; -Sen beni yaratan Rabbimsin, ben ise senin aciz bir kulunum Yarabbi! diye cevap vermiştir. Demek ki insan, aşağı ve şerefli iki vasıfla donanmıştır. Onurlu tarafı, ruh itibariyle güzel ahlaktan oluşan yönüdür. Aşağı tarafı ise, nefsi sebebiyle düştüğü dünyevi kötü ahlak ve kötü arzu ve isteği tarafıdır. Her kişiye lazım olan nefsini tanımasıdır. Fakat nefsi bilmek, onu tanımak mühim bir meseledir. kişi nefsin zilletini, acizliğini ve yok olacağını bilse Rabbini de İzzet, Kudret ve Beka ile bilecektir. insan ancak nefsini tanımasıyla, Allah'ı hakkıyla tanıyabilir. Bu nedenle akıllı olan kimsenin nefsinin istek ve hevesine fırsat vermemesi ve gevşeklik yapmaması lazımdır. Aksi takdirde nefis, cehalet bataklığında meşgul iken ölüm gelip dayanır. O halde hakikat yolunu bulma imkanıda olmaz. Fırsat elden elden gitmiş olur. Bu nedenle nefsimizi iyi tanıyıp asıl geldiği istikametine sevketmemiz gerekir . Nefis insanın durumu ve terbiye etme itibariyle birkaç çeşite ayrılır. Nazaran bakılırsa herkes kendi durumuna bakarsa nefsinin hangi derecede olduğunu bilir. Nefis, kişinin bineğidir. dünyavi imtihanında başarılı olmak ve menzile varmak için bu bineğe ihtiyacımız vardır. Fakat nefsi, arzu ve ihtiyaçlarını terk etmek değil, terbiye etmeklegörevliyiz. Amacımıza ulaşmak için ona iyi bakmamız gerekir . Fakat fazla şımartırsak, bu bizim için iyi olmaz . Nefsimizi kendimize hizmetci yapmalıyız . Biz nefsimizin hizmetine girersek, tehlike var demektir. Onun için nefsin mertebelerini bilmemiz gerekir.
