Elbette yeni temelleri atılan modern hayat, kendilerine uygun tekniği de üretmiştir. Böylece matbaa, belirtileri ve tesiri görülmeye başlayan modern kültürün unsurlarından biri olmuştur. Milli dillerin siyaset, ticaret, edebiyat gibi sahalarda kullanılması, kitap sayısının matbaa faktörüye çoğalması, "Çok kitap okuyun!" hurafesine doğru gelinmesinde önmeli faktörlerdir. Ancak hikayeyi daha iyi anlamak için şunu da bilmeklazım: Matbaa bşlarda çok ilkel ve kalitesizdi. Bizim matbaayı istemeyişimiz sanıldığı gibi,"Hattatlar işinden olur!" düşüncesinden değildi. Matbaadan çıkan bir kitap, aslında bugün bile kalite, dayanıklılık, estetik gibi ölçülere vurulduğunda hattatarın, ciltçilerin, müstensihlerin vb. elinden çıkan kitabın çok gerisindedir. Gayri müslimlere benzemeyi kendine şiar edinen müslümanlar, "gavur icadı"na biraz da bu yüzden mesafeli davranmışlardır. Çünkü gavurun itikadı bozuk olduğu için kötü bir hayatı, anlayışı vardı; elbette onun çıkardığı icat da düşük olacaktı.
