KELİME GRUPLARI Yan yana dizilen kelimeler, ya yargı bildirerek cümleyi, ya da varlık ve hareketleri karşılayarak kelime gruplarını meydana getirirler. Bu diziliş, Türkçenin söz diziminin bazı kurallarına bağlıdır. Türkçe söz diziminin en belirgin özelliği, ana unsurun genellikle sonda bulunmasıdır. Kelimelerin, bir varlığı, kavramı, niteliği, durumu, hareketi karşılamak üzere, belirli kurallar içinde yan yana gelerek oluşturdukları kelime topluluklarına kelime grubu denir. Varlıklar, kavramlar, nitelikler, durumlar, hareketler birer kelimeyle de karşılanır. Ama bir kelime bunlardan birini karşılamaya yetmiyorsa, yani bir varlığı, kavramı, niteliği, durumu, hareketi ancak birden fazla kelimeyle karşılayacaksak kelime gruplarını kullanırız. Kelime ile kelime grubu arasındaki fark, kelime grubunun belli kurallar dahilinde bir araya gelen kelimelerden oluşuyor olmasıdır. Yani kelime grubunun birden fazla kelimeden oluşması. Kelime Gruplarının Görevleri ve Özellikleri *Tek kelime ile karşılanmayan varlık, kavram, nitelik, durum ve hareketleri karşılar. Kelime grupları, kavramları en verimli şekilde dile getirmede kullanılan kolaylıklardır. Meselâ, "ipek" ve "böcek" kelimeleri tek başlarına birer varlığı karşılarlar. Ama "ipek böceği" kelime grubunun karşıladığı varlığı tek kelime ile karşılayamayız. Bunun gibi "telefon etmek, kör olmak, fotoğraf makinesi" kavramlarını da tek kelime ile karşılamak mümkün değildir. *Kelime gruplarının en küçüğü iki kelimeden oluşur. *Varlık, kavram, nitelik, durum ve hareketleri, anlamlarını genişleterek, belirterek, pekiştirerek, niteleyerek karşılar. Meselâ, "Çocuk çiçeği arkadaşına uzattı." cümlesini, "Küçük çocuk, elindeki kır çiçeklerini çok sevdiği arkadaşına uzattı." şeklinde, varlıkların nitelik ve niceliklerini de bildirerek ifade edebiliriz. ]Cümle ve diğer kelime grupları içinde, tek kelime gibi (isim, sıfat, zarf ve fiil) görev yapar. Küçük çocuk, / elindeki kır çiçeklerini / çok sevdiği arkadaşına / uzattı. İsim isim isim fiil Dallarda uzanan hışırtılar, / ağaçtan ağaca sürüklenerek, / ormanın kızıl İsim zarf isim derinliklerinde / kayboluyordu. fiil elindeki / kır çiçeklerini isim çok sevdiği / arkadaşına sıfat Dallarda uzanan / hışırtılar, sıfat ağaçtan ağaca / sürüklenerek, ikileme ormanın / kızıl derinliklerinde isim *Ana unsur grubun sonundadır. Yemyeşil ovalar ana unsur: ovalar Kuş sesleri ana unsur: sesler Fiile dayalı gruplarda hareketin oluş sırası gösterilir. Gülü koparıp koklayınca önce koparma, sonra koklama Birleşik fiille edat grubunda ana unsur başta bulunur. Gelebilmek ana unsur: gelmek Adam gibi ana unsur: adam *Kelime gruplarında unsurların sırası, konuşma ve şiir dilinde değişebilir, araya gruba dahil olmayan kelimeler girebilir. Hakkıdır Hakk'a tapan milletimin istiklâl. Gönlümü, Maraşlı'nın yaktı kara haberi. Açılan bir gülsün sen yaprak yaprak. Kandilli yüzerken uykularda, Mehtabı sürükledik sularda. Sırtına Sakarya'nın Türk tarihi vurulur. Hâlâ dilimdedir tuzu engin denizlerin. *Kelime gruplarının diğer kelimelerle ve kelime gruplarıyla ilişkisi, grubun sonundaki çekim ekleriyle sağlanır. Bu çekim ekleri sadece grubun son kelimesine değil, o gruba aittir. Çalışkan insan, kendi varlığında hüküm süren bir aheng-i bütün kâinat-a nakleder. *İkiden fazla kelimeden oluşan gruplarda içe içe geçmiş, birbirini tamamlayan başka kelime grupları da bulunur. Küçük oda soluk ışık mumun soluk ışığı Küçük odadaki mumun soluk ışığı *Kelime gruplarının vurgusu grubun yapısına göre değişir. Küçük odadaki mumun soluk ışığı bütün kâinat İsim Tamlamaları İki veya daha fazla ismin, yeni bir anlam meydana getirecek şekilde birlikte kullanılmasıyla oluşan söz gruplarına isim tamlaması denir. Ad takımı şeklinde de söylenebilir. İsim tamlamalarında ilk isme tamlayan; ikinci isme tamlanan denir. Bu kural iki isimden oluşan tamlamalar için geçerlidir. İkiden fazla isimden oluşan tamlamalarda genellikle son isim tamlanan diğerleri tamlayan olur. Fakat bu kurala uymayanlar da vardır. Bahçenin duvarı. Bahçenin duvarının boyasının rengi. Bizim okulun tahta kapısı Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan Tamlayan Tamlanan İsim tamlamalarının çeşitleri ve özellikleri şöyledir: 1-Belirtili İsim Tamlaması Tamlayan -ın, -in, -un, -ün , tamlanan -ı, -i, -u, -ü eklerinden birini alır. Tamlayan sesli harfle biterse -n kaynaştırma harfi; tamlanan sesli harfle biterse -s kaynaştırma harfi kullanılır. Bahçe-n-in kapı-s-ı NOT :* "Su" ve "ne" kelimeleri bu kurala uymaz. Örnek: Su-y-un tad-ı, ne-y-in tad-ı. o Zamirler tamlayan veya tamlanan olabilir. Örnek: Bizim evimiz. Çocukların birkaçı... o Tamlanan isim sayı veya belirsizlik bildiren bir kelime olursa, tamlayan eki -ın, -in, -un, -ün yerine-den, -dan eki gelebilir. (Adamların ikisi....Adamlardan ikisi) o Bazı belirtili isim tamlamaları, sıfat tamlamasının ters çevrilmesiyle oluşur. (Taze balık...Balığın tazesi) o Bazı b.isim tamlamalarında tamlayan ve tamlanan yer değiştirir. (Çok verimlidir ovası Konya'nın...) (Konya'nın ovası...) 2-Belirtisiz İsim Tamlaması Tamlayan, tamlama eklerini almaz. Tamlanan -ı, -i, -u, -ü eklerini alır. Bahçe kapısı, gönül dostu... Tamlayan somut veya soyut isim olabilir: Kitap kabı, duygu yoğunluğu Tamlanan somut, soyut isim veya isimleşmiş olabilir: Masa örtüsü, gurbet düşüncesi, dünya güzeli.(İsimleşmiş sıfat) 3 -Takısız İsim Tamlaması Tamlayan ve tamlanan, tamlama eklerini almaz. Tamlayan, tamlananın hangi maddeden yapıldığını veya neye benzediğini bildirir. Takısız isim tamlamaları ile sıfat tamlamaları birbirine karıştırılmamalıdır. Takısız İsim Tamlaması Sıfat Tamlaması Tahta çanta Güzel çanta Demir kapı Büyük kapı Demir yumruk Sert yumruk Badem göz Siyah göz Zincirleme İsim Tamlaması En azından üç isimden oluşan tamlamalara denir. Dedemin dedesinin dedesi, Ayşe'nin kardeşinin okul çantası. NOT: Zincirleme tamlamayı oluşturan kelimelerden en az biri sıfat görevinde kullanılıyorsa böyle tamlamalara KARMA TAMLAMA denir. Karma tamlamalar, isim tamlamalarının tamlayanı ile tamlananı arasına bir sıfat girmesiyle oluşabildiği gibi, iki sıfat tamlamasının birleşmesiyle de oluşabilir. (Babamın eski ceketi)(Güzel Türkiye'nin güzel çayı)
