Kurucusu Ahmed b. Hanbel’e nisbet edilen Hanbeli mezhebi, diğer üç önemli fıkıh mezhebinin tarihi olarak sonuncusudur. Mezhebin kurucusu Ahmed b. Hanbel Hicri 164/780 yılında Bağdat’ta dünyaya gelmiş 241/855 yılında doğduğu yer olan Bağdat’ta vefat etmiştir. Devrinin önemli alimlerinden ilim tahsil eden Ahmed b. Hanbel özellikle hadis ilmiyle meşgul olmuştur. Bu nedenle uzak yerlere hadis rivayeti için hadis yolculukları yapmıştır. Daha sonra bu yolculukların neticesinde ulaştığı rivayetleri meşhur kitabı Müsnedinde bir araya getirmiştir. İmam Şafii’den uzun yıllar ders alan Ahmed b. Hanbel, Hanefi mezhebinin önemli müçtehitlerinden Ebu Yusuf’tan da istifade etme imkanı bulmuştur. Hayatındaki önemli olaylardan bir tanesi de Halife Me’mun’un ortaya attığı Kur’an’ın mahluk olduğu fikrini savunmadığı gerekçesiyle işkenceye tabi tutulmasıdır. Fetva ve mezhebiyle ilgili usulü yazmaktan ziyade topladığı hadisleri yazmış ve mezhebinde de daha çok senedi sahihse hadislerle amel etmiştir. Yeri geldiğinde istihsanla da amel eden Hanbeliler sedd-i zerayi prensibini en fazla çalıştıran mezhep mensuplarıdır. Mezhebin gelişmesine Hanbeli fıkhının önemli alimlerinden İbn-i Teymiyye’nin büyük katkısı olmuştur. Bugün Suudi Arabistan ve çeşitli körfez ülkelerinde Hanbeli mezhebi İbn-i Teymiyye tarafından yapılmış yorumu çerçevesinde yaşanmaktadır. Hanbeli mezhebi diğer üç önemli fıkıh mezhebinden sonra ortaya çıkmasının da tesiriyle bağlısı en az olan fıkıh mezhebidir. Bugün Suudi Arabistan başta olmak üzere Irak, Suriye, Filistin ve Mısır’da Hanbeli mezhebinin bağlıları bulunmaktadır.
