Gavsül azam ne demektir? Tasavvufta kainatın yönetiminden sorumlu olduğuna inanılan veliler örgütünün başı. Kutub ve kutbu'l-aktab (kutublar kutbu) da denir. Manevi makamı esas alındığında daha çok kutup ya da kutbu'l-aktab denildiği halde, özellikle kendisinden yardım istenilmesi durumunda "yardım eden" anlamında gavs ya da gavsu'l-azam (en büyük gavs) olarak anılır. Ancak gavs ve kutub kelimeleri mücerret olarak kullanıldığında gavsu'l-azam ve kutbu'l-aktab anlaşılır. Gavslık makamına ibadet ve riyazetin çokluğu ile ulaşılmaz; doğrudan doğruya Allah'ın bağışı neticesinde elde edilir. Mutasavvıflara göre gavs veya gavsu'l-azam eşanlamda kutub ve de kutbu'l-aktab hakikat-i Muhammediye Muhammedi hakikat'ın mazharıdır. Bütün kainatın yüreği mesabesindedir. Değirmen taşının milin kutb çevresinde dönmesi gibi kainat da gavsın çevresinde dönmektedir. Kainat içerisindeki bütün varlıklar hayat ruhlarını gavstan almaktadır. Cebrail onun nefs-i natıkası ruhu, konuşması; Mikail kuvvei cazibesi çekme gücü ve de Azrail kuvve-i dafiası itme gücü hükmündedir. Kainatta dilediği gibi tasarruf eder. Tasarrufu ilmine; ilmi, Allah'ın ilmine tabidir. Zahiriyle alemin zahirini, batınıyla alemin batınını idare eder. Bazı mutasavvıflar gavslık gavsiyet, kutbiyet makamını iki kısma ayırmaktadırlar. Birinci makam: İrşad, ikinci makam: Vücud makamını oluşturur. İrşad makamı, nübüvvetin batınını; vücud makamı da son nebi Hz. Muhammed'in batınını temsil eder. İrşad makamı birden çok gavs tarafından temsil edilebilir, dolayısıyla aynı anda birçok gavs bulunabilir. Fakat vücud makamı ancak tek gavs tarafından işgal edilebilir; bu nedenle her yüzyılda ancak bir vücud gavsi vardır. Bu tarifte vücud gavsı, gavsu'l-azam demektir. Gavsu'l-azam'a ayrıca Abdullah, Abdu'l-Cami adları da verilir. Gavs'ın ya da gavsu'l-azam'ın başkanlık ettiği veliler örgütüne ricalu'l-gayb gayb adamları, gayb erenleri denilmektedir. Bunlar, Kur'an'ın, "Yeri döşedik ve oraya sabit dağlar revasi yerleştirdik" (Kaf, 50/7) ayetinde andığı "dağlar" mesabesindedir. Ricalullah, merdan-ı huda, merdan-ı gayb, hükûmet-i sûfiye gibi adlarla da anılan ricalu'l-gayb örgütünde gavs'ın altında İmaman iki İmam bulunur. Sağdaki imama, İmam-ı yemin, soldaki imama; İmam-ı yesar denir. İmam-ı yemin, gavs'ın hükümlerinin, imamı yesar gavs'ın hakikatinin mazharıdır. Gavs öldüğü zaman yerine İmam-ı yesar geçer. Üçler de denilen gavs ile imaman'ın altında yeryüzünün dört yönünü yöneten evtad-ı erbaa dört direk bulunur. Daha aşağıda ise nüceba (necibler, sekiz ya da kırk veli) ve nükeba (nakibler, denetçiler, on ya da üçyüz veli) yeralır.
