Ebu İshak-i Şirazi Kimdir? Künyesi Ebu İshak olup, Şîrazî nisbesiyle bilinmektedir. Cemalüddîn, Şeyhülislam ve Şeyh-ül-imam lakablarıyla tanınmaktadır. 1003 (H.393) yılında İran’daki Firûz-abad’da dünyaya geldi. Zamanının alimlerinden aklî ve naklî ilimleri tahsîl ederek, yüksek mertebelere kavuştu. Selçuklu vezîri Nizam-ül-mülk’ün yaptırdığı Nizamiye Medresesi’nde müderrislik yaptı. Fazla talebe yetişterek, ilme büyük hizmet etti. Fazla faydalı kitaplar yazmıştır. 1083 (H.476) yılında Bağdad’da vefat etti. Çocukluğu, doğum yeri olan Firûz-abad’da geçen Ebû İshak, Şîraz’a giderek ilim tahsiline başladı. Burada 17 yıl kalıp, Muhammed bin Abdullah Beydavî, Ebû Ahmed Abdülvehhab bin Muhammed gibi alimlerden fıkıh ilmini öğrendi. İlimdeki mertebesini yükseltmek için Irak’a gitti. Evvel Basra, daha sonra da Bağdad’a giderek ilim tahsîl gördü. Kadı Ebû Tayyîb-i Taberî’nin ilim meclisinde bulundu ve hocasının takdir ve itimadına mazhar oldu. Onu kendine yardımcı seçti. Hocası bulunmadığı vakitlerde ders verdi. Dahası Bağdad’daki bir mescidde ders vermeye başladı. Şöhreti etrafta duyulup, ondan ilim öğrenmek, fetva sormak için pek fazla insan geldi. Şafiî fıkhında zamanındaki alimlerin en büyüğü olduğu için kendisine Şeyh-ul-İmam ve Şeyh-ul-İslam denildi. Ebû Bekr el-Berkanî ve Ebu Ali Şazan’dan hadîs ilmini öğrendi. Hadîs-i şerîf dinleyip rivayet etti. Şafiî fıkhı, hadîs, tefsîr, kelam ilimlerinde büyük alim olan Ebû İshak, hitabet ve münazarada, fesahat ve belagat sahibi idi. Cedel ilminin tüm inceliklerine vakıf olup, asrının alimleri arasında en yüksek derecede idi. Vera, zühd ve takvada eşsiz olup, gecelerini ibadet etmek vede Kur’an-ı Kerîm okumakla geçirirdi. Bedeni cılız ve ince idi. Ders okutmak ve talebe yetiştirmek hususunda fazla çalışkan idi. Para ve mala düşkün olmayıp, kanaatkardı ve fakîrliğe sabrederdi. Nizam-ül-mülk’e yakın olmasına rağmen, onun iltifat ve ikramlarına rağbet göstermezdi. Yetiştirdiği talebeleri sayılamayacak kadar fazla olup, her bölgeye yayılmışlardı. Bu derece ilmî ve ahlakî üstünlüklere sahib olan Ebû İshak Şîrazî’nin yazdığı değerli eserlerinden bazıları şunlardır: 1- El-mühezzeb fil-müzehheb: Fıkıh ilmine dair büyük bir eserdir. 1063 (H.455) yılında yazmaya başladığı bu eseri, 1076 (H.469)’da tamamlamıştır. Şafiî alimlerince pek fazla şerhleri yapılmıştır. 2- Et-Tenbih fıl-fıkh: Şafiî fıkhına dair bir eserdir. Şafiîler arasında okunan beş kitaptan biridir. Bu kitabın da bir çok şerh ve muhtasarları vardır. 3- En-Nüket fil-hilaf: Cedel ilmine dair bir eserdir. 4- Et-Tebsıra; 5- El-Maûne fîl-Cedel, 6- Et-Telhîs, 7- El-Lem’ fî usûl-ül-fıkh, 8- Şerh-ul-lem’ fî usûl-ül-fıkh, 9- Nushu ehl-il-ilm, 10- Tabakat-ül-fukaha. 1- Tabakat-ül-fukaha li-İbn-i İshak [Mukaddime] 2- Miftah-us-seade; cild-2, sh. 319 3- Vefeyat-ül-a’yan; cild-1, sh. 29 4- Tabakat-üş-Şafiiyye; cild-4, sh. 215, 262 5- Tehzîb-ül-esma vel-luga; cild-2, sh. 172 6- Mir’at-üz-Zeman fî-tarih-il-a’yan; sh. 135, 186 7- İslam Alimleri Ansiklopedisi; cild-5, sh. 23
