Komşuluk ilişkileri nasıl olmalıdır? Köyde, kentte, tarla ve bahçede birbirine komşu olan insanların ve bilhassa Müslümanların huzur içerisinde yaşamları için gerekli şartlardan biri debeşeri şartlardan biriside beşeri yakınlıklarını iyi düzeyde tutmalarıdır. Bu nedenle kutsal dinimiz komşuluk hakkına büyük önem vermektedîr. Komşuluk: toplum hayatımızda yeri ve önemi inkar edilemeyen içtimai bir müessesedir ve insanların toplum halinde hayatlarının zaruri bir sonucudûr. Kul sosyal bir vârlık olduğuna, bu nedenle yanlız başına yaşayamayacağına göre çevresinde komşuların olması vazgeçilmezdir. Allah Azze ve Celle, yakınımız olsun olmasın bütün komşularımıza iyi davranmamızı, iyilik etmemizi emreder: (Cenab-ı Allah’a ibadet edin. O’na hiçbir şeyi eş [ve ortak] tutmayın. Anne-babaya, akrabaya, düşkünlere, öksüzlere, yakın komşuya, uzak komşuya, yanı başınzdaki arkadaşa, yolda kalmışa, sağ ellerinin malik olduğu kimselere “kölelerinize” iyilik edîn. Allah Azze Celle kendini beğenen ve daima kibirlenen kimseyi sevmez.) Sabah- Akşam yüz yüze geldiğimiz ve her vakit görüştüğümüz insanlar, komşularımızdır. Büyük müfessir İmam Kurtubi bu ayetin tefsirinde: (Görmüyor musun? Allah Azze ve Celle ana, babaya ve akrabaya iyilikten sonra komşuları zikretmiş ve haklarına riayet edilmesini emretmiştir) diyerek konunun önemine dikkat çekmiştîr. Nisa suresinin 36. ayet-i kerimede, yakın komşu ve uzak komşu olarak iki kelime geçmektedir. Komşular 3 gruba ayrılır: Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem’in yaptığı bir sınıflamaya göre hakları yönünden komşular 3 gruba ayrılır: 1- Üç hâkka sahip komşular, Bunlar hem akraba, hem Müslümân olanlardır. Bunların komşu, akraba ve Müslüman olmaktan doğan 3 çeşit hakları vardır. 2- İki hakka sahip komşular, Akraba dışındaki Müslüman komşular. Bunların komşu ve Müslüman olmaktan ileri gelen iki çeşit komşuluk hakları vardır. 3. Bir hakka sahip komşular, Akraba ve Müslüman olmayanlardır. Bunlar, akraba olmayan ehl-i kitap (hristiyan, yahudi) veya müşrik komşulardır. Bunların yalnızca komşu olmalarından kaynaklanan bir tür hakları bulunur. Kısaca açıklamak gerekirse, komşu tabirine, Müslüman, hristiyan, yahudi,kafir, abid-fasık, dost-düşman, mukim-misafir, zararlı-zararsız, yakın-uzak istisnasız bütün komşular dahildir. Komşuluk ilişki ve vecibeleri, ufak yerleşim kesimlerinde (köy, kasaba vb.) sosyal dayanışma ve bütünleşme açısından çok önemlidir ve titizlikle korunmaya çalışılır. Eskilerin (ev alma, komşu al) sözü de bu hassasiyetin bir ifadesi sayılır. Peygamberimizin Hadis-i Şeriflerde Komşuluk Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem Ebu Hureyre (r.anh)’den rivayet edilen bir hadis-i şeriflerinde şöyle buyurmaktadır: (Vallahi mü’min değildir, vallahi mü’min değildir, vallahi mü’min değildir.) . Kim Ya Rasulallah? diye sorduklarında, Peygamberimiz şöyle buyurdu: . Komşusu, belalarından emin olmayan kimse (mü’min değildir). Hadis-i şerifte, (mü’min değildir) sözü olgun, kamil mü’min değildir manasındadır. Zira bu hareket ebedi cehennemde bırakacak imansızlık hareketi değildir. Öteki bir anlatım ile bu hareket olgun mü’min olmak için gerekli, yalnız iman etmiş olmak için şart değildir. Müslim’in naklettiği öteki bir rivayette hadis şöyledir.Komşusu, zararından emin olmayan kimse cennete giremez.) Hadiste geçen (Cennete giremez) ifadesinden de [Kıyamette ilk önce kurtulmuşlar içinde cennete giremez] şeklinde anlaşılmalıdır. Örneğin bu hareketinin cezasını çeker, sonra cennete girer. Şayet komşuya eza etmenin günah olmadığı görüşünde ise, durumu cehenneme girmeyi zaruri kılmış olur. Hadisimiz, komşuya eziyetten sakınmayı, onlara kötü hareketlerden kaçınanın imanının kemale erdiğini, komşuya verilen zararın Allah Azze ve Celle’ye isyana, onun da cehennem azabına götüreceğini ifade etmektedir. İyi Komşularla Beraber Olmak Yüce Allah’ın iyi kullarına ölüm anında şöyle hitap edilir: [Ey huzura kavuşmuş insan! Sen O’ndan hoşnut, O da senden hoşnut olarak Rabbine dön. (Salih) kullarımın arasına katıl ve (onlarla birlikte) cennetime gir.] Hazreti Ali (r.anh)’den şöyle rivayet edilmiştir: “Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem bize ölülerimizi salih kişilerin içerisine defnetmememizi emretti ve kötü komşudan diriler incindiği gibi ölüler de incinir buyurdu. İnsan için hem bu dünyada hem de ahirette iyi kimselerle birlikte olmak mutluluk ve huzur fırsatı olur. Dünyada iyi kimselerle bir arada olmak, iyi komşularla bir arada olmak demektir. İyi komşularla birlikte olmak, hiç şüphesiz ki Allah Azze ve Celle’nin insana büyük bir lütfudur. Bu nedenle iyi komşulara sahip olan kişiler bundan dolayı ayrıca Yüce Allah’a hamd etmelidirler. Zira huzur ve saadetimizi sağlayan bir çok şey vardır. Bunlardan biri de iyi komşulardır. İyi komşularla bir arada olan kimse mutlu ve huzurlu olur. Onun içindir ki, Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem hadis-i şeriflerinde: (Ev almadan önce komşunuzu, yola çıkmadan önce arkadaşınızı araştırınız.) buyurmuştur. Bir atasözümüzde bu hadis-i şerif, “Ev alma, komşu al” şeklinde ifade edilmiştir. Zira komşu evden daha mühimdir. Komşular kötü ise en güzel evde bile insan rahat edemez, huzuru kaçar. Bu sebeple Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem, kötü komşudan Allah Azze ve Celle’ye sığınmamızı emrederek şöyle buyurmuştur: “Daimi ikamet ettiğiniz yerdeki kötü komşudan Allah Azze ve Celle’ye sığınınız. Zira göçebelik anındaki kötü komşu geçicidir” buyurmuştur. Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem, başka bir hadis-i şeriflerinde, insanı mutlu ve huzurlu kılan 3 şeye temas ederek şöyle buyurmuştur: “İyi komşu, uysal bir binek ve geniş ev, kişinin saadetini sağlayan unsurlardandır. Peki, hadis-i şeriflerde övündürülerek huzur ve saadetimizin kaynağı olduğu belirtilen iyi komşu kimdir? İster istemez insanın aklına böyle bir soru da gelmektedir. Buna şu şekilde cevap verebiliriz: Komşuların bir birleri üzerinde komşuluk hak ve hukuku vardır. İyi komşu, bu hak ve hukuka itaat eden ve komşularına karşı vazifelerini en iyi bir şekilde yerine getirendir. Nebiyy-i Ekrem -sallallahu aleyhi ve sellem bu konuya temas eden hadis-i şeriflerinde de: “Allah Azze ve Celle katında arkadaşların en hayırlısı, arkadaşı için en hayırlı olandır. Allah Azze ve Celle Allah katında komşuların en hayırlısı da komşusu için en hayırlı olanıdır.” buyurmuştur.
